Założenia pedagogiczne

wychodzi z zasad pedagogicznych, które zostały dokładnie zbadane i sprawdzone.

Mocne fundamenty

Naukę można porównać do piramidy, w której kolejne poziomy umiejętności poznawczych opierają się na wcześniejszych. Jeśli umiejętności znajdujące się najniżej nie są dostateczne, zagrożony jest cały dalszy proces nauki. Uczeń, który ma rozwiązywać równania z ułamkami, nie wiedząc przy tym, czym tak naprawdę jest ułamek, ma małe szanse na sukces. Brak elementarnej wiedzy będzie powodował, że zadania będą wydawały się trudniejsze, niż są w rzeczywistości. Taka sytuacja jest bardzo demotywująca.

Głównym celem edukacji powinna być zdolność do samodzielnego tworzenia i stosowania nabytych umiejętności. Jednak nawet cele posiadają pewną hierarchię, a do ich określenia często używa się taksonomii Blooma:

Odpowiedni stopień trudności

Kluczowym elementem uczenia się jest motywacja. Istotnym czynnikiem wpływającym na motywację jest równowaga pomiędzy umiejętnościami a stopniem trudności zadania. Częstym problemem, z którym borykają się nauczyciele, jest demotywacja uczniów spowodowana faktem, że zadania są albo zbyt łatwe i przez to nudne, albo zbyt trudne i stresujące. Tym zagadnieniem szczegółowo zajmuje się np. Mihaly Csikszentmihalyi w swoich pracach poświęconych stanowi przepływu (flow), w którym równowaga pomiędzy umiejętnościami a stopniem trudności jest jednym z kluczowych czynników.

Obecnie wiele aplikacji i platform edukacyjnych dąży do „grywalizacji”, polegającej na zastosowaniu zewnętrznych elementów gier komputerowych (grafika, punkty, fabuła). Jednak kluczowym aspektem, który jest wspólny dla dobrych gier komputerowych, jest właśnie odpowiednia praca z poziomem trudności. Takie gry posiadają stopniowe podnoszenie poziomu trudności, umożliwiając graczom stopniowy rozwój i doskonalenie umiejętności.

Informacja zwrotna

W procesie uczenia się niezwykle ważna jest informacja zwrotna. Ludzie na ogół nie wiedzą, co w rzeczywistości umieją (tzw. Dunning–Kruger effect), a bez informacji zwrotnej nie są w stanie odpowiednio pokierować swoją nauką. W środowisku szkolnym informacja zwrotna najczęściej ma postać oceny podsumowującej. Jednak w procesie uczenia się ważniejsza jest regularna kształtująca informacja zwrotna, która jest dla nas wskazówką, co i jak należy poprawić.

W przypadku informacji zwrotnej istotne jest również to, jak szybko ją otrzymamy. Przykładowo znacznie trudniej jest nauczyć się cumować jacht, niż parkować samochód, ponieważ informacja zwrotna w przypadku jachtu jest wolniejsza (jacht nie reaguje na skręcanie kierownicą tak szybko jak samochód).

Aktywna nauka

Rozwiązywanie ćwiczeń może być jedną z bardziej efektywnych form nauki aktywnej. Przywołując informacje z pamięci albo wykorzystując je do rozwiązania danego przykłady, automatycznie je utrwalamy. Uczniom często wydaje się, że rozwiązywanie ćwiczeń przynosi gorsze rezultaty niż czytanie tekstów w podręczniku, ponieważ podczas rozwiązywania ćwiczeń mogą napotkać problem lub popełnić błąd. Jednak wyniki eksperymentów wyraźnie pokazują, że w wielu obszarach rozwiązywanie ćwiczeń jest bardziej skuteczne. Poniższy wykres ilustruje wynik typowego eksperymentu: ponowne, a nawet wielokrotne czytanie tekstów w podręczniku przynosi dobre wyniki, ale tylko krótko po procesie uczenia się. Bo jeśli popatrzeć na efekty w dłuższej perspektywie (o które chodzi w edukacji najbardziej), to rozwiązywanie ćwiczeń wygląda zdecydowanie lepiej.

Rozwiązywanie ćwiczeń w odstępach czasu

Czy nam się to podoba, czy nie, zapominamy. Niezwykle istotną kwestią jest zatem powracanie do nauczonych wcześniej zagadnień. Kiedy mamy systematyczny kontakt z tym samym zagadnieniem, nasze umiejętności utrwalają się, a szybkość zapominania wyraźnie maleje. Idealnym rozwiązaniem jest powracanie (powtarzanie) do danego zagadnienia w zwiększających się odstępach czasu.

Pozytywne efekty rozwiązywania ćwiczeń w odstępach czasu zostały bardzo dobrze udowodnione eksperymentalnie. Niestety taki sposób nauki jest nadal zbyt rzadko stosowany. Uczniowie często uczą się wszystkiego naraz tuż przed sprawdzianem czy egzaminem, a na lekcjach nie ma czasu na powtórki. Ponadto odpowiednie odstępy czasu różnią się w zależności od ucznia, w związku z czym trudno wdrożyć je w tradycyjnym systemie nauczania.

Tymczasowe wsparcie

Kolejne kluczowe założenie pedagogiczne w języku angielskim oznaczane jest jako instructional scaffolding, w dosłownym tłumaczeniu rusztowanie instruktażowe – my wolimy używać określenia tymczasowe wsparcie. Kiedy uczniowie napotykają problem, który w danym momencie jest dla nich trudny, dajemy im do dyspozycji „rusztowanie” – tymczasowe wsparcie, które pomoże im rozwiązać problem. Wraz z coraz lepszymi wynikami stopniowo zmniejszamy wsparcie aż do czasu, kiedy będą w stanie samodzielnie rozwiązać problem.

Wybrana literatura

Poniższe publikacje omawiają poszczególne założenia w sposób bardziej szczegółowy. Nie są to pierwotne źródła naukowe, lecz streszczenia, które agregują większą liczbę badań, przedstawiając je w formie przystępnej dla szerszego grona odbiorców:

• Willingham, D. T. (2021). Why don't students like school?: A cognitive scientist answers questions about how the mind works and what it means for the classroom. John Wiley & Sons.
• Ambrose, S. A., Bridges, M. W., DiPietro, M., Lovett, M. C., & Norman, M. K. (2010). How learning works: Seven research-based principles for smart teaching. John Wiley & Sons.
• Clark, R. C., & Mayer, R. E. (2016). E-learning and the science of instruction: Proven guidelines for consumers and designers of multimedia learning. john Wiley & sons.
• Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, M. J., & Willingham, D. T. (2013). What works, what doesn’t. Scientific american mind , 24(4), 46-53.
• Hattie, J. (2012). Visible learning for teachers: Maximizing impact on learning. Routledge.